3. Testy na utratę wartości rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych, prawa do użytkowania składników aktywów oraz wartości firmy

Rzeczowe aktywa trwałe stanowią najbardziej istotną pozycję aktywów Grupy Kapitałowej PGE. Z uwagi na zmienne otoczenie makroekonomiczne oraz regulacyjne, Grupa Kapitałowa PGE okresowo weryfikuje przesłanki mogące świadczyć o utracie wartości odzyskiwalnej swojego majątku. Grupa Kapitałowa PGE w ocenie sytuacji rynkowej posługuje się zarówno własnymi narzędziami analitycznymi, jak i wsparciem niezależnych ośrodków analitycznych. W poprzednich okresach sprawozdawczych Grupa Kapitałowa PGE dokonywała istotnych odpisów z tytułu utraty wartości aktywów trwałych segmentu Energetyka Konwencjonalna, segmentu Ciepłownictwo oraz segmentu Energetyka Odnawialna. Odpis utworzony w segmencie Energetyka Odnawialna został, również w poprzednich okresach, całkowicie odwrócony.

W bieżącym okresie sprawozdawczym Grupa dokonała analizy przesłanek i zidentyfikowała czynniki, które w istotny sposób mogły przyczynić się do zmiany wartości posiadanych aktywów trwałych w powyżej wskazanych segmentach oraz w spółce PGE Gryfino 2050 sp. z o.o.

• Utrzymywanie się kapitalizacji giełdowej PGE poniżej wartości księgowej aktywów netto.
• Globalny kryzys energetyczny, który przejawia się wzrostem poziomów cen paliw, energii elektrycznej i uprawnień do emisji CO2 oraz nieobserwowalnymi do tej pory poziomami ich zmienności. Kryzys ten został spotęgowany przez inwazję Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku i pojawienie się ryzyka niedoboru węgla i gazu w Europie:
  • Średnia cena energii elektrycznej dla kontraktów terminowych na rok następny (Y+1) w 2022 roku wyniosła 1.112 PLN/MWh i była wyższa o 188 % w porównaniu do roku 2021;
  • Ceny uprawnień do emisji CO2 po gwałtownym załamaniu wywołanym wybuchem pandemii w połowie marca 2020 roku zaczęły się odbudowywać aż do gwałtownego wzrostu, który rozpoczął się w listopadzie 2021 roku. W 2022 roku średnia ważona notowań instrumentu EUA DEC 22 wyniosła 80,85 EUR/t i była znacząco wyższa (50%) od średniej ceny instrumentu EUA DEC 21 obserwowanej w 2021 roku;
  • Średnia cena węgla kamiennego w portach ARA w miesięcznych kontraktach kontynuacyjnych w 2022 roku wynosiła 253 USD/t i wzrosła w porównaniu do 2021 roku o 234%;
  • Średnia cena gazu ziemnego w kontraktach terminowych z dostawą w 2022 roku wynosiła 118 EUR/MWh i wzrosła w porównaniu do 2021 roku o 293%.
• Ustawa z dnia 27 października 2022 roku o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku obliguje wytwórców do dokonywania wpłat na Fundusz Wypłat Różnicy Ceny za każdy miesiąc od grudnia 2022 roku do grudnia 2023 roku. Środki te mają na celu pokrycie różnicy pomiędzy maksymalną ceną energii przyjętą w ustawie, a ceną umowną lub referencyjną, która ma być wypłacana sprzedawcom energii elektrycznej w formie rekompensat.

W wyniku analizy powyżej wymienionych przesłanek, Grupa przeprowadziła testy na utratę wartości aktywów na dzień 31 grudnia 2022 roku dla segmentów Energetyka Konwencjonalna, Energetyka Odnawialna, segmentu Ciepłownictwo, do którego przypisana jest wartość firmy, spółki PGE Gryfino 2050 sp. z o.o. oraz spółek EW Baltica 2 sp z o.o. i EW Baltica 3 sp. z o.o., do których przypisana jest wartość firmy. Na podstawie przeprowadzonych testów stwierdzono brak konieczności dokonania odpisów lub odwróceń odpisów dla wymienionych segmentów i spółek.

Główne założenia cenowe tj. ceny energii elektrycznej, uprawnień do emisji CO₂, węgla kamiennego, gazu ziemnego oraz założenia dotyczące produkcji z większości instalacji Grupy pochodziły z opracowania przygotowanego przez niezależnego eksperta, z uwzględnieniem szacunków własnych, na bazie aktualnej sytuacji rynkowej dla trzech pierwszych lat prognozy.

Prognozy cen energii elektrycznej zakładają wzrost cen w 2024 roku w odniesieniu do cen z 2023 roku, następnie średnioroczny spadek w latach 2025-2026 na poziomie ok. 22,4% w odniesieniu do 2024 roku oraz średnioroczny wzrost na poziomie około 5,6 % w latach 2027-2030.

Prognozy cen uprawnień do emisji CO₂ zakładają wzrost cen w 2024 roku w porównaniu do 2023, a następnie średnioroczny spadek w latach 2025-2026 na poziomie około 14,9% w odniesieniu do roku 2024 oraz średnioroczny wzrost w latach 2027-2029 na poziomie około 14,6%. Dla 2030 roku przewiduje się niewielki spadek w odniesieniu do 2029, a w kolejnych latach stabilne wzrosty o ok. 3,7 % rocznie do 2040 roku.

Prognozy cen węgla kamiennego zakładają średnioroczny spadek na poziomie około 28,9% w okresie 2024-2026 w odniesieniu do cen z 2023 roku, a następnie średnioroczny wzrost na poziomie około 2,4% do 2040 roku.

Prognozy cen gazu ziemnego zakładają średnioroczny spadek cen na poziomie około 38,6% w okresie 2024-2026 w stosunku do 2023 roku i utrzymanie się średniorocznych wzrostów cen gazu o około 3,8% rocznie w kolejnych latach.

Prognozy cen praw majątkowych pochodzenia energii zakładają średnioroczny spadek w latach 2024 – 2031 na poziomie ok. 9,6% w odniesieniu do 2023 roku, co związane jest ze zmniejszającym się obowiązkiem ich umorzenia.

Prognoza przychodów z rynku mocy dla lat 2023-2027 opiera się na wynikach rozstrzygniętych aukcji głównych i dodatkowych dla tych okresów dostaw z uwzględnieniem mechanizmów wspólnego bilansowania w ramach spółek Grupy Kapitałowej PGE. Prognoza od 2028 roku została opracowana przez zespół ekspertów PGE S.A. na podstawie założeń dotyczących szacowanych przyszłych przepływów dla jednostek wytwórczych bazujących m.in. na wynikach już rozstrzygniętych aukcji oraz prognozach zewnętrznego eksperta. Od 1 lipca 2025 roku wszystkie Jednostki Rynku Mocy, które zawarły umowy mocowe po 31 grudnia 2019 roku (czyli dla kontraktów zawartych w ramach Aukcji Głównej na rok dostaw 2025 i kolejnych) będzie obowiązywać kryterium emisyjności 550g CO₂/kWh (tzw. EPS 550), co w praktyce wykluczy udział wszystkich jednostek węglowych z kolejnych aukcji Rynku Mocy.

Dyspozycyjność jednostek została oszacowana w oparciu o plany remontów z uwzględnieniem statystycznej awaryjności.

Rok 2022 na rynku energii i produktów powiązanych pozostawał pod silną presją postcovidowego odbicia w gospodarkach na całym świecie jak i zmian na rynkach finansowych, gdzie prowadzone są działania zaostrzonej polityki pieniężnej. Ponadto prowadzone są działania wojenne na Ukrainie, które stworzyły dodatkowe ryzyko dostępności węglowodorów ze wschodu. Wyżej wymienione czynniki spowodowały istotne zaburzenia i gwałtownie zmieniły trendy na rynkach finansowych oraz surowcowych. Jednym z istotnych elementów rynku, na który miało to wpływ jest stopa dyskontowa (średni ważony koszt kapitału) przyjmowana dla potrzeb testów na utratę wartości aktywów. Zdaniem Grupy PGE określenie stałego kosztu kapitału na kolejne lata na podstawie charakterystyk rynku z ostatniego okresu nie jest uzasadnione, dlatego podjęto decyzję, że w pierwszych latach projekcji sytuacja kształtuje się pod wpływem wydarzeń bieżących, natomiast w kolejnych latach średni ważony koszt kapitału będzie się zbliżał do średniej z okresu ostatnich 11 lat (obejmujących pełen cykl koniunkturalny od ostatniego kryzysu na rynkach finansowych oraz surowcowych).

W lipcu 2021 roku Komisja Europejska opublikowała pakiet legislacyjny Fit for 55, zmierzający m.in. do osiągnięcia redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE o 55% (poprzednio 40%) do 2030 roku w stosunku do roku 1990. Zgodnie z oczekiwaniami uczestników rynku, ujęta w pakiecie reforma systemu EU ETS powinna skutkować znaczącym wzrostem poziomu cen uprawnień do emisji CO₂, co w praktyce nastąpiło już w 2021 roku. Wysoki poziom cen uprawnień do emisji CO₂ utrzymywał się również w 2022 roku. Wprowadzane zmiany mogą negatywnie oddziaływać na marże uzyskiwane przez wysokoemisyjne jednostki wytwórcze, w szczególności, w zakresie w którym wzrost cen uprawnień do emisji CO₂ nie zostanie przeniesiony w cenie, po której jednostki te sprzedają wyprodukowaną energię elektryczną lub ciepło.

W dniu 15 grudnia 2022 roku dla segmentu Ciepłownictwo został przyjęty w ramach GK PGE Plan Dekarbonizacji do roku 2050, którego celem jest wypełnienie wymogów regulacyjnych stawianych przed energetyką oraz utrzymanie w długiej perspektywie obecnego potencjału wytwórczego w celu zaspokojenia potrzeb odbiorców. Plan Dekarbonizacji stanowi operacjonalizację celów określonych bezpośrednio w strategii GK PGE oraz w planie wdrożenia strategii w segmencie Ciepłownictwo. Plan określa lokalizacje, w których zostanie przeprowadzona transformacja majątku produkcyjnego, harmonogram głównych działań, planowane nakłady oraz efekty. Transformacja mocy wytwórczych poprzez zastosowanie nowych nisko- lub zeroemisyjnych jednostek wytwórczych planowana jest w perspektywie do 2030 roku, a neutralność klimatyczna w perspektywie do 2050 roku. W związku z powyższym segment Ciepłownictwo stopniowo zastępuje stare źródła węglowe nowymi źródłami niskoemisyjnymi opalanymi paliwem gazowym i olejowym. Nowe jednostki wytwórcze będą charakteryzować się większą elastycznością pracy i niezawodnością. Przyczynią się również do redukcji emisji w miastach, w których będą zabudowane. W latach 2023-2029 w większości lokalizacji, w których znajdują się aktywa ciepłownicze GK PGE, zostaną oddane do eksploatacji instalacje, które spowodują całkowite lub znaczące odejście od paliwa węglowego. Do produkcji ciepła w nowych i zmodernizowanych jednostkach ciepłowniczych zostaną wykorzystane: gaz, odpady komunalne, biomasa, ciepło odpadowe oraz energia odnawialna. Plan dekarbonizacji został uwzględniony przy szacowaniu wartości użytkowej aktywów wytwórczych segmentu Ciepłownictwo.

Odnośnie aktywów segmentu Energetyka Konwencjonalna planowane jest zbycie aktywów węglowych do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego. Kwestia ta została szerzej opisana w nocie 33.2 niniejszego sprawozdania finansowego.

Opisane powyżej zmiany powodują, że przewidywane jest zmniejszenie wolumenu produkcji ze źródeł konwencjonalnych oraz zmniejszanie marż generowanych przez te aktywa w dłuższym okresie. W konsekwencji skutkuje to ograniczeniem wydatków (CAPEX i OPEX) na zadania utrzymaniowe majątku węglowego, co dodatkowo wpływa na przewidywany spadek rentowności poprzez stopniowe pogarszanie się dyspozycyjności tych jednostek. Równocześnie powyższe zmiany legislacyjne i rynkowe sprzyjają rozwojowi źródeł zero- oraz niskoemisyjnych, co w przypadku inwestowania przez Grupę w te właśnie technologie pozytywnie przekłada się na wartość użytkową testowanych aktywów. Należy mieć także na uwadze, że instalacje wytwórcze oparte o paliwa kopalne, w obliczu niepewności generacji z OZE (napędzanej czynnikami środowiska: woda, wiatr, słońce), są nadal potrzebne w systemie elektroenergetycznym, aby go zbilansować.

Istotne zmiany w otoczeniu regulacyjnym zarówno w zakresie regulacji krajowych, jaki i zagranicznych, które wpływają albo będą wpływać na działalność GKPGE, zostały opisane w nocie 4. Otoczenie regulacyjne w Sprawozdaniu Zarządu z działalności Grupy Kapitałowej PGE za rok 2022 zakończony dnia 31 grudnia 2022 roku.

Więcej informacji na temat ryzyk klimatycznych przedstawiono w nocie 26.4 niniejszego sprawozdania finansowego.

Kwestie związane z klimatem są uwzględnione w założeniach przyjętych do testów na utratę wartości zgodnie z najlepszą wiedzą Grupy, przy wsparciu zewnętrznego, niezależnego eksperta. Grupa PGE na bieżąco monitoruje sytuację rynkową i regulacyjną. Odnotowywane aktualnie rekordowe poziomy cen paliw, energii elektrycznej i uprawnień do emisji CO₂ oraz nieobserwowalne dotychczas poziomy ich zmienności powodują, że Grupa PGE stoi w obliczu dużej niepewności odnośnie przyszłego rozwoju sytuacji. Dlatego w długim terminie Grupa zdecydowała o pozostawieniu założeń opracowanych przez niezależny ośrodek analityczny przyjmowanych na potrzeby testów na utratę wartości przeprowadzanych w 2021 roku. Założenia te zostały skorygowane o szacunki własne w okresie pierwszych trzech lat projekcji, aby uwzględnić najlepszą bieżącą wiedzę odnośnie sytuacji na rynkach energetycznych. Przyszłe zmiany na rynku energii elektrycznej mogą odbiegać od przyjętych obecnie założeń, co może doprowadzić do istotnych zmian sytuacji finansowej oraz wyników finansowych Grupy PGE. Zostaną one ujęte w przyszłych sprawozdaniach finansowych.