Rekultywacja

Prowadzone działania obejmują następujące etapy:

• rekultywacja wstępna (przygotowawcza) – dotyczy rozpoznania czynników warunkujących prawidłowość przebiegu rekultywacji. Na tym etapie prowadzone są pomiary niwelacyjne, sporządza się mapy górnicze oraz opracowuje dokumentację kosztorysowo-projektową,
• rekultywacja podstawowa (techniczna) – dotyczy makroniwelacji obejmującej roboty ziemne, polegające na odpowiednim ukształtowaniu zwałowiska w układ skarp i półek, regulacji stosunków wodnych za pomocą obiektów i urządzeń hydrotechnicznych oraz rekonstrukcji lub budowy dróg dojazdowych,
• rekultywacja szczegółowa (biologiczna) – dotyczy polepszenia właściwości powietrzno-wodnych gruntów, likwidacji ich nadmiernego zakwaszenia, uzupełnienia brakujących składników pokarmowych, wprowadzenia roślinności zielnej i drzewiastej odtwarzającej warunki biologiczne terenu oraz zabezpieczającej przed erozją powierzchniową,
• zabiegi porekultywacyjne – obejmują pielęgnację sadzonek i uzupełnienia wypadów.

W pierwszej kolejności w wyniku prowadzonych prac kształtuje się ostatecznie skarpy i półki zwałowiska, chroni stoki poprzez kontrolowane odprowadzenie wód opadowych, utrwala wierzchnią warstwę gruntu i zabezpiecza teren przed erozją, zmniejsza objętość spływu wód opadowych poprzez zwiększenie retencji gruntu, poprawia jakości wód spływających ze zwałowiska oraz ogranicza się emisje niezorganizowane.

Góra Kamieńsk jest sztandarowym przykładem kompleksowych działań rekultywacyjnych, Jest to najwyższe wzniesienie w środkowej Polsce o wysokości 395 m n.p.m, które powstało z 1 354 mld m³ nadkładu, zdejmowanego w procesie odkrywania kolejnych warstw węgla brunatnego.

Rekultywacja polegała tu na odtworzeniu gleby oraz zasadzeniu lasów, które dzisiaj są domem dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Poprzez zagospodarowanie rekreacyjno – sportowe Góra Kamieńsk stała się jedną z największych atrakcji turystycznych regionu i środkowej Polski.

Wyciąg narciarski, trasy piesze i rowerowe oraz długi, 620-metrowy tor saneczkowy sprawiają, że stała się ona ważnym punktem na mapie miłośników sportów letnich i zimowych. Dodatkowo na górze wybudowano także elektrownię wiatrową o mocy 30 MW.

PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna zakończyła też formowanie drugiego zwałowiska, tym razem Pola Szczerców. Proces ten trwał 17 lat, a w jego wyniku powstała „bliźniacza” Góra Kamieńsk. Zwałowisko usypane zostało z prawie 1 mld m³ nadkładu znajdującego się nad pokładami węgla brunatnego. Obecnie góra posiada powierzchnię wynoszącą 1 114 ha i wysokość względną ok. 170 m.

Rekultywacja zwałowiska prowadzona jest w kierunku leśnym z uwzględnieniem funkcji rekreacyjnej dzięki planowanemu powstaniu lasów, ścieżek rowerowych, pola golfowego, autodromu, hipodromu, stoku narciarskiego. Na jej szczycie powstanie także farma fotowoltaiczna.

Na obszarze Pola Bełchatów prowadzone są natomiast prace związane z poprawkami i uzupełnieniami zalesień z rekultywacji wykonanej w latach ubiegłych.

Głównym zadaniem rekultywacyjnym kopalni Bełchatów będzie rekultywacja obu wyrobisk końcowych w kierunku wodnym, połączona z utworzeniem dużego kompleksu wypoczynkowego.

Skala trudności tego przedsięwzięcia nie ma odpowiednika w Polsce. Po całkowitym zakończeniu eksploatacji, bełchatowska kopalnia może się stać ważnym miejscem dla miłośników sportów wodnych.

W 2022 roku kopalnia Bełchatów uzyskała decyzje administracyjne dotyczące uznania rekultywacji za zakończoną w kierunku leśnym dla 143,3 ha gruntów w Polu Bełchatów oraz 25,8 ha gruntów w Polu Szczerców.

Podstawowym i wiodącym kierunkiem rekultywacji w kopalni Bełchatów jest kierunek leśny. Prace wykonywane są na bieżąco wraz z postępem prac eksploatacyjnych. Dla zwałowiska zewnętrznego Pola Szczerców na wierzchowinie, w ramach obudowy biologicznej, wykonywane jest zadarnianie, które polega na wzbogaceniu warstwy gleby roślinami (obsiewanie terenu).

Zaplanowany na 2022 rok harmonogram został zrealizowany zgodnie z założeniami. Na zwałowisku wewnętrznym Pola Bełchatów wykonano zalesienia na powierzchni 13,8 ha. Natomiast na zwałowisku zewnętrznym Pola Szczerców zalesiono i zadarniono powierzchnię 68,6 ha. Dodatkowo uzupełniono drzewostan na powierzchni 18,8 ha.

W przypadku kopalni Turów, realizowana od lat 60. rekultywacja zwałowiska zewnętrznego, ukierunkowana jest na docelowe zagospodarowanie leśne na terenach, na których zakończono eksploatację górniczą. Zrekultywowane zwałowisko zewnętrzne Oddziału KWB Turów to kompleks leśny o powierzchni niemal 22 km², który stanowi nieoceniony obszar tlenotwórczy gminy Bogatynia. Jest to również zróżnicowane przyrodniczo środowisko, w którym tworzą się siedliska i korytarze ekologiczne (siedliska bardzo licznych reprezentantów zarówno świata roślin, jak i zwierząt, w tym wiele gatunków rzadkich i chronionych). Jest to największy tego typu obiekt w Polsce i jeden z największych w Europie.

Docelowo, wyrobisko Kopalni Turów zostanie zrekultywowane w kierunku wodnym, a wszystkie tereny powyżej rzędnej lustra wody zostaną zrekultywowane w kierunku leśnym.

Efekty prowadzonych prac rekultywacyjnych przyczyniają się przede wszystkim do poprawy jakości podstawowych komponentów środowiska, czyli powietrza atmosferycznego, wód oraz gleby. Emisja niezorganizowana pyłu ze zwałowiska zmniejsza się w miarę powiększania się powierzchni terenów zalesionych. Powstający na zwałowisku zewnętrznym antropogeniczny kompleks leśny przyczynia się w znacznym stopniu do podniesienia lesistości uprzemysłowionego regionu. Pomimo faktu, że struktura wiekowa zalesień jest charakterystyczna dla młodych lasów, już teraz stanowi istotny czynnik krajobrazowy i klimatyczny gminy Bogatynia.

Podstawowym zadaniem prowadzonej rekultywacji w Kopalni Turów jest kształtowanie biotopu dla leśnego zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych z uwzględnieniem różnorodności tworzących się mikrosiedlisk, które zwiększają wartość ekosystemu. Dzieje się to dzięki współdziałaniu czynnika antropogenicznego i biologicznego na surowe utwory, stanowiące skałę macierzystą powstających gleb.

W 2022 roku wykonano rekultywację biologiczną terenu dzierżawionego od Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Pieńsk), zgodnie z wytycznymi nadleśnictwa. W ramach dokonano następujących nasadzeń: brzoza brodawkowata – 21 600 sztuk, olsza czarna – 13 000 szt., sosna zwyczajna – 8 700 szt., grab pospolity – 4 300 szt.

Dodatkowo na zalesionej powierzchni wykonano nawożenie mineralne podstawowe.

Po zakończeniu eksploatacji składowisk odpadów na danym obszarze, spółka przywraca wartości użytkowe terenów oraz ich walory użytkowe i przyrodnicze. Wprowadzana jest roślinność oraz wykonywane są okrywy trawiaste i nasadzenia drzew. Następnie na terenach tych mogą zostać podjęte działania pozwalające na zintegrowanie ich z otoczeniem.

Tam, gdzie istnieje taka możliwość planowane są działania zmierzające do przywrócenia terenom funkcji gospodarczych poprzez stopniowe wydobywanie składowanych odpadów i przekazywanie ich do zastosowań gospodarczych. Przeprowadzone prace niwelacyjne mają umożliwić adaptację terenu dla różnych funkcji gospodarczych o charakterze przemysłowym, usługowym czy komunalnym.

Obecnie w Oddziałach PGE Energia Ciepła funkcjonuje 15 składowisk o różnym statusie funkcjonowania:

• eksploatowane,
• zamknięte, przygotowywane do rekultywacji,
• zrekultywowane.

Przykładem przywracania wartości użytkowych terenów jest rozpoczęty w 2021 roku proces rekultywacji nieeksploatowanego już składowiska odpadów paleniskowych w Gorzowie Wielkopolskim. Rekultywacja nieczynnego składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne prowadzona będzie zgodnie z właściwymi decyzjami administracyjnymi i opracowanym projektem technicznym w tym zakresie.

Spółka przygotowuje plan strategicznego podejścia do wykorzystania terenów po eksploatacji składowisk m.in. na cele związane z rozwojem PV i innych odnawialnych źródeł energii. Pozwoli to na przywrócenie funkcjonalności tym terenom, a także przyczyni się do zwiększenia powierzchni dla wzrostu udziału OZE w miksie energetycznym.