Gospodarka Obiegu Zamkniętego

Podejmowane przez PGE działania, polegające na domykaniu obiegów surowców, ukierunkowane są na optymalne wykorzystanie zasobów, ochronę surowców naturalnych oraz minimalizowanie niekorzystnego oddziaływania na środowisko, między innymi poprzez ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów.

Rys. Efekty środowiskowe i społeczne wdrażania produktów GOZ

Grupa PGE działa zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi wytycznymi w obszarze GOZ, przede wszystkim w oparciu o inicjatywy legislacyjne i pozalegislacyjne Europejskiego Zielonego Ładu.

Parlament Europejski w swojej rezolucji z dnia 15 stycznia 2020 roku w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu, wezwał do koniecznego przekształcenia społeczeństwa europejskiego w społeczeństwo neutralne dla klimatu najpóźniej do 2050 roku.

Europejski Zielony Ład zawiera plan działań umożliwiający bardziej efektywne wykorzystanie zasobów dzięki przejściu na czystą gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej i zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń.

Celem tej strategii jest również ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego UE oraz ochrona zdrowia i dobrostanu obywateli przed zagrożeniami i negatywnymi skutkami związanymi ze środowiskiem.

W zakresie regulacji krajowych do działania na rzecz racjonalnej gospodarki odpadami zobowiązuje uchwała w sprawie przyjęcia „Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym” z dnia 10 września 2019 roku.

W „Mapie drogowej” skoncentrowano się z jednej strony na działaniach ogólnych mających na celu tworzenie warunków dla rozwoju biogospodarki w Polsce, a z drugiej strony na działaniach promujących i rozwojowych w zakresie tworzenia lokalnych łańcuchów wartości, w przemyśle oraz w energetyce.

Zmiana sposobu myślenia o produkcji dóbr ma się przyczynić do stworzenia zrównoważonej, niskoemisyjnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarki.

Gospodarka Obiegu Zamkniętego obejmuje wszystkie etapy cyklu życia produktu, od pozyskania surowca przez projektowanie produktu, jego produkcję, konsumpcję, zbieranie odpadów, aż do ich zagospodarowania.

Istotne jest to, aby odpady, jeżeli już powstaną, były traktowane jak surowce wtórne i wykorzystane do ponownej produkcji. Budowanie gospodarki o obiegu zamkniętym ma zwiększyć innowacyjność polskich przedsiębiorstw oraz podnieść ich konkurencyjność w stosunku do podmiotów zagranicznych.

Wiodącą rolę w tym segmencie pełni spółka PGE Ekoserwis posiadająca kilkudziesięcioletnie doświadczenie w zagospodarowywaniu ubocznych produktów spalania z energetyki w różnych kierunkach gospodarczych.

Rocznie spółka zagospodarowuje rocznie blisko siedem mln ton odpadów i produktów ubocznych z energetyki. Efektem tego jest ponad 200 produktów i ich odmian powstających na bazie UPS.

Działalność segmentu GOZ skoncentrowana jest na realizacji oraz na wdrażaniu ekologicznych i ekonomicznych rozwiązań w obszarze zasobów surowców i odpadów poprzemysłowych z energetyki.

Głównym celem nowego segmentu jest spójne, strategiczne i biznesowe zarządzanie strumieniami surowców poprzemysłowych w myśl gospodarki obiegu zamkniętego, z uwzględnieniem dbałości o środowisko i zrównoważony rozwój.

Rys. Realizacja priorytetów strategicznych Grupy Kapitałowej PGE w ramach Segmentu GOZ

Rys. Obecny i przyszły model zarządzania Gospodarką Obiegu Zamkniętego w Grupie Kapitałowej PGE

Odpowiednie zapewnienie wykorzystania surowców wtórnych wiąże się z koniecznością wdrażania w procesach gospodarczych zasady pierwszeństwa dla tych surowców.

Pakiet EU GOZ, ograniczający, a docelowo eliminujący co do zasady ich składowanie, jest poważnym wyzwaniem dla energetyki i górnictwa.

Jest to równocześnie szansa dla branży energetycznej oraz korzyść wynikająca z zachowania zasobów naturalnych dla następnych pokoleń i mniejszego oddziaływania na środowisko.

UPS są efektem produkcji energii elektrycznej i ciepła w jednostkach wytwórczych, wykorzystujących paliwa kopalne. Gospodarowanie UPS w Grupie PGE, w oparciu o gospodarkę obiegu zamkniętego, prowadzi do wykorzystywania odpadów jako pełnowartościowych substancji zagospodarowanych w innych gałęziach gospodarki (przemysł cementowy, budownictwo, drogownictwo, górnictwo), a w konsekwencji do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów końcowych.

Ponowne wykorzystanie ubocznych produktów spalania w różnych sektorach przemysłu przynosi wymierne korzyści dla środowiska. Zmniejsza się uciążliwość składowisk odpadów, zarówno dla ludzi jak i środowiska, gdyż nie ma potrzeby przeznaczania nowych terenów pod ich budowę, wraz z infrastrukturą towarzyszącą.

Uboczne produkty spalania zastępują z powodzeniem surowce naturalne (np. gips naturalny, kruszywo), ograniczając tym samym ich wydobycie, jak również emisje, które towarzyszą ich wydobyciu. Odpowiedzialne wykorzystanie surowców wtórnych, jak gips z instalacji odsiarczania spalin, to dobry przykład wdrażania w procesach gospodarczych zasady pierwszeństwa dla surowców wtórnych. Takie działania wpływają na ochronę złóż kopalnych dla przyszłych pokoleń.

Sposoby zagospodarowania odpadów UPS stosowane przez PGE są działaniami proekologicznymi, będącymi między innymi alternatywą dla składowania.

Rozwiązania są opracowywane z wykorzystaniem własnego zaplecza badawczo-rozwojowego oraz laboratorium, a także wspierane są przez wiodące jednostki naukowo – badawcze, z którymi podmiot ten prowadzi stałą współpracę.

Wytwarzane UPS-y i gips są monitorowane pod względem jakościowym i, w zależności od parametrów, kierowane są do odpowiedniego wykorzystania.

Rys. Branże, do których PGE kieruje UPS w postaci pełnowartościowych produktów lub surowców oraz ich związek z GOZ

Na stosowaniu sprawdzonych i bezpiecznych rozwiązań korzystają m.in. wytwórcy cementu, betonu, producenci ceramiki, górnictwo i firmy drogowe. Wyroby powstające przy zastosowaniu technologii wykorzystania ubocznych produktów spalania spełniają wszystkie wymagania, jakim muszą sprostać materiały czy wyroby budowlane.

Proces wykorzystania UPS-ów w budownictwie objęty jest nadzorem Instytutu Techniki Budowlanej. Produkty zostały również zarejestrowane w międzynarodowym systemie REACH. W ramach rejestracji uboczne produkty spalania zostały poddane kompleksowym badaniom toksykologicznym, ekotoksykologicznym oraz mutagennym zgodnie z wymogami określonymi przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA).

Badania wykonano w laboratoriach o najwyższym światowym standardzie i niekwestionowanej wiarygodności. Wyniki badań jednoznacznie potwierdziły, że są to substancje bezpieczne, niestanowiące zagrożenia dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego. Ich zastosowanie nie musi być w żaden sposób ograniczane z uwagi na ich oddziaływanie na środowisko.

Uboczne produkty spalania znalazły również zastosowanie w rekultywacji oraz makroniwelacji terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, przywracając wielu terenom dawne walory krajobrazowe i przyrodnicze. Znajdują one również szerokie zastosowanie w górnictwie do zabezpieczania wyrobisk.

Kopaliny towarzyszące złożom węgla brunatnego zwane Ubocznymi Produktami Wydobycia (UPW) odgrywają istotną rolę w zrównoważonym łańcuchu dostaw surowców i materiałów.

Zaliczamy do nich: wapienie, kredę jeziorną, piaski, iły, bruki krzemienne oraz głazy narzutowe w postaci granitoidów i innych skał skandynawskich. Zagospodarowywanie kopalin towarzyszących przyczynia się do racjonalnej gospodarki złożem i ochrony powierzchni Ziemi.

Rekultywacja i przywracanie walorów inwestycyjnych terenom poprzemysłowym jest nieodłącznym etapem kończącym wydobywanie kopalin energetycznych. Likwidacja wyrobisk ma na celu nadanie im walorów użyteczności i przywrócenie środowisku.

W przypadku wyrobisk węgla brunatnego doświadczenia międzynarodowe pokazują, że najbardziej popularna jest rekultywacja w kierunku wodnym. W tym celu wykonuje się makroniwelację z wykorzystaniem zgromadzonych w fazie eksploatacji mas ziemno-skalnych w celu odpowiedniego ukształtowania terenu na potrzeby wypoczynku i rekreacji lub w innym kierunku.

Obszary zrekultywowane mogą być także atrakcyjnym terenem pod inwestycje w odnawialne źródła energii. Lokalizacja tych terenów w pobliżu przyłączy energetycznych pozwoli w przyszłości na przeznaczenie ich pod budowę farm wiatrowych, fotowoltaicznych, czy magazynów energii.

W dobie transformacji PGE stawia sobie nowe wyzwania związane z rozwojem i wdrażaniem technologii przetwarzania odpadów i odzysku surowców z instalacji OZE, które w dostrzegalnym horyzoncie czasowym również będą stanowić potencjał do optymalnego ich wykorzystania zgodnie z zasadami Gospodarki Obiegu Zamkniętego.

Aby móc to realizować, niezbędne są specjalistyczne kompetencje i dedykowana działalność badawczo-rozwojowa w tym obszarze. Dlatego w grudniu 2022 roku otworzono Centrum Badań i Rozwoju GOZ zlokalizowane w Bełchatowie, który jest ośrodkiem kompetencji badawczo-rozwojowych odpowiedzialnym za opracowywanie i wdrażanie rozwiązań optymalizujących wykorzystanie odpadów poprzemysłowych z energetyki oraz odzysk cennych surowców z wyeksploatowanych instalacji OZE.

Głównym zadaniem Centrum będzie wypracowanie technologii przetwarzania odpadów, odzysku surowców i wytwarzania pełnowartościowych produktów z pozyskiwanych zasobów, a także opracowanie specjalistycznych rozwiązań dla odnawialnych źródeł energii, wykorzystywanych w instalacjach fotowoltaicznych i na farmach wiatrowych.

Centrum jest ważnym ośrodkiem rozwoju innowacji. Poprzez współpracę z ośrodkami naukowymi będzie ono rozwijać przyjazne dla środowiska rozwiązania. W ramach Centrum GOZ funkcjonuje obecnie: Dział Badań i Rozwoju (Sekcja Recyklingu i Odzysku Surowców oraz Sekcja Technologii Produkcji), Dział Laboratoriów i Dział Zakładowej Kontroli Produkcji.

Specjalistyczna placówka posiada własne laboratorium badawczo-techniczne. Zakres prac nad zaawansowanymi projektami będzie obejmował wypracowanie technologii i rozwiązań przetwarzania odpadów, odzysku surowców oraz wytwarzania pełnowartościowych produktów z pozyskiwanych zasobów.