Bezpieczeństwo energetyczne

Zaangażowanie jednostek wytwórczych w Krajowym Systemie Energetycznym zależy od popytu na energię, który waha się w ciągu doby i zmienia sezonowo. Operator Systemu Przesyłowego wydaje jednostkom wytwórczym dyspozycje pracy lub postoju zgodnie z zasadą angażowania w pierwszej kolejności jednostek o jak najniższym koszcie zmiennym. Wraz ze wzrostem popytu operator angażuje kolejne (coraz droższe) jednostki wytwórcze, przez co rośnie hurtowa cena energii.

Grupa PGE posiada w swoim portfelu konkurencyjne jednostki wytwórcze działające na węglu brunatnym, które dzięki przewadze kosztowej i dostępowi do własnego paliwa angażowane są przez operatora również w godzinach pozaszczytowych, w praktyce całą dobę i cały tydzień, co odpowiednio przekłada się na wolumen produkcji i ekonomię skali działania kompleksów wytwórczych.

Dlatego dyspozycyjność aktywów wytwórczych PGE bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo energetyczne i konkurencyjną cenę energii dla polskiej gospodarki.

• Praca w wymuszeniu, czyli wykorzystanie jednostek wytwórczych do zapewnienia jakości energii w odpowiedzi na ograniczenia systemowe (o charakterze lokalnym).
• Wykorzystanie Elektrownie szczytowo-pompowe (ESP) do zapewnienia równowagi bilansu mocy oraz parametrów jakościowych energii. Elektrownie szczytowo-pompowe uruchamiane są na polecenie Operatora. W zależności od potrzeb mogą one generować energię lub ją pobierać.
• Redukcja popytu – jeżeli w systemie wystąpi niedostatek mocy lub brak wymaganych rezerw, Operator może sięgnąć po redukcję strony popytowej. Polega to na umownym ograniczeniu poboru energii przez energochłonnych odbiorców (np. przez kopalnie węgla brunatnego)

Przychody te stanowią stabilną część przychodów uzyskiwanych przez Grupę, a wraz z rozpoczęciem działalności rynku mocy ich rola jeszcze wzrasta. Tym samym ekspozycja PGE na rynku energii elektrycznej staje się relatywnie niższa.

Rynek mocy w Polsce rozpoczął funkcjonowanie w roku 2021. W listopadzie i grudniu 2018 odbyły się 3 aukcje mocy – na okresy rozpoczynające się w latach 2021, 2022, 2023.

W grudniu 2019 miała miejsce aukcja główna na rok 2024, w grudniu 2020 aukcja główna na rok 2025, w grudniu 2021 aukcja główna na rok 2026, a w grudniu 2022 aukcja główna na rok 2027.

W marcu 2020, 2021 i 2022 roku odbyły się ponadto aukcje dodatkowe – dotyczące dostaw, odpowiednio na poszczególne kwartały roku 2021, 2022 i 2023.

W wyniku powyższych aukcji Grupa PGE zawarła umowy zabezpieczając przychody na poziomie ponad 2,5 mld PLN rocznie przez okres 8 lat (lata 2021-28). Aukcje wieloletnie dotyczą jednostek nowych (nowe bloki elektrowni Opole, Turów, Dolna Odra oraz Rybnik) lub modernizowanych. Jednostki niskoemisyjne (jak Dolna Odra czy Rybnik) korzystają z przedłużenia zakontraktowanego okresu dostaw mocy o 2 lata.

Grupa PGE jest zaangażowana w projekty długoterminowe. Budowa nowych mocy wytwórczych i ich dywersyfikacja to jedne z głównych założeń strategii Grupy.

Opłacalność inwestycji w aktywa wytwórcze nie może opierać się wyłącznie na wolumenie wyprodukowanej energii, ale wymaga dodatkowego systemu wsparcia. Rozwiązaniem jest rynek mocy, w którym jednostki wytwórcze otrzymują wynagrodzenie nie tylko za wolumen wyprodukowanej energii, ale także za gotowość jej dostarczenia.

Uzyskanie 17-letniego wsparcia dla budowy nowych mocy gazowych w Elektrowni Dolna Odra oraz w Elektrowni Rybnik pozwoli na uzyskanie korzystnej stopy zwrotu z inwestycji, przy jednoczesnej gwarancji stabilnych przychodów.

Nie mniej istotne od produkcji energii elektrycznej jest jej dostarczenie do klienta. Jako Operator Systemu Dystrybucyjnego odpowiadamy za niezawodność dostaw energii we wschodniej i centralnej części kraju. Dostarczamy energię do klienta końcowego za pośrednictwem sieci wysokiego, średniego i niskiego napięcia.

Dbałość o bezpieczeństwo energetyczne oznacza przede wszystkim bieżące utrzymanie sieci dystrybucyjnej w dobrym stanie, prowadzenie niezbędnych modernizacji, ale również niezwłoczne usuwanie awarii powstałych na skutek działania sił przyrody.

Dążymy do tego, aby przerwy w dostawach energii były jak najkrótsze i występowały jak najrzadziej. Jakość usług dystrybucyjnych mierzymy za pomocą powszechnie używanych wskaźników SAIDI i SAIFI:

Prezes URE wymaga od operatorów sieci dystrybucyjnych systematycznej popraw wskaźników jakościowych, uzależniając od tego wysokość przychodu regulowanego. Proces taryfowy przewiduje możliwość korekty wynagrodzenia operatorów sieci ze względu na obiektywne trudności wywołane przez warunki atmosferyczne.

W roku 2022 wskaźniki SAIDI i SAIFI oraz czas przyłączania nowych klientów do sieci kształtowały się następująco.

PGE dba o wzrost niezawodności dostaw oraz obniżenie wskaźników SAIDI i SAIFI i podejmuje wiele działań powodujących szybsze, a zarazem skuteczniejsze usuwanie awarii. Wzrost wskaźników SAIDI i SAIFI w 2022 roku wynika z pogorszenia się warunków pogodowych w Polsce w porównaniu do lat ubiegłych.

Anomalie pogodowe takie jak: silny wiatr, śnieg, oblodzenia oraz burze (orkan Dudley i orkan Eunice) na początku roku oraz nawałnice w połowie roku spowodowały wiele szkód, w tym zniszczenia sieci elektroenergetycznych.

Wzrost liczby oraz zakresu prac inwestycyjnych wpłynął na wydłużenie o ok. 3 min przeciętnego czasu trwania przerw planowych dla dostaw energii

Jednostki Grupy zabezpieczają ponad 40% zapotrzebowania na energię elektryczną w kraju oraz obsługują w segmencie Obrót ponad 5,5 mln klientów, a obszar dystrybucyjny Grupy PGE obejmuje ponad 40% terytorium Polski, w tym na obszarach przy granicy z Ukrainą i Białorusią.

Z tego względu działalność Grupy ma szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Kluczowe dla Grupy PGE jest zabezpieczenie ciągłości działania elektrowni i elektrociepłowni oraz infrastruktury dystrybucyjnej, tak aby zapewnić nieprzerwane dostawy energii elektrycznej i ciepła do mieszkańców, instytucji i przedsiębiorstw.

W związku z sytuacją w Ukrainie, na szczeblu centralnym Grupy PGE, został powołany Zespół Kryzysowy, którego celem jest stałe monitorowanie zagrożeń i identyfikacja potencjalnych ryzyk. W ramach prac Zespołu prowadzony jest monitoring obejmujący bezpieczeństwo wytwarzania i dostaw energii elektrycznej oraz ciepła, ochronę infrastruktury krytycznej oraz infrastruktury informatycznej.

Do zadań Zespołu należy również podejmowanie działań minimalizujących ryzyko wystąpienia sytuacji kryzysowej, przygotowanie spółek w Grupie na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz planowanie, organizacja i koordynowanie prac zapewniających ciągłość działania Spółki i Grupy PGE.

W kluczowych spółkach Grupy również zostały powołane sztaby kryzysowe, funkcjonujące 24h na dobę, realizujące stały monitoring oraz identyfikujące potencjalne ryzyka w celu minimalizacji zagrożenia dla dostaw energii elektrycznej i ciepła.

Wszystkie spółki kluczowe GK PGE przyjęły wytyczne w zakresie opracowania planów zapewnienia ciągłości działania (PCD).

Na tej podstawie spółki opracowują, a następnie wdrażają własne PCD, które uwzględniają specyfikę danej spółki. Kluczowym założeniem PCD jest opracowanie katalogu zagrożeń dla procesów krytycznych, na podstawie których są opracowywane i przyjmowane scenariusze awaryjne (instrukcje, procedury).

Scenariusze awaryjne są cyklicznie testowane oraz na bieżąco aktualizowane. W obecnej sytuacji spółki zostały zobligowane zarówno do pilnej aktualizacji i  weryfikacji regulacji wewnętrznych, jak i PCD.

W aktualnej sytuacji geopolitycznej znacząco wzrosło znaczenie cyberbezpieczeństwa. W Grupie PGE zostały wdrożone specjalne procedury monitorowania sieci teleinformatycznych z uwagi na wzmożoną działalność grup przestępczych, mającą na celu atak na systemy ICT (Information and Communication Technologies) oraz OT (Operational Technology).

W związku z obowiązującym stanem alarmowym CHARLIE-CRP, plany awaryjne zostały poddane przeglądowi. Istotna zmiana kontekstu funkcjonowania Grupy wywołała uruchomienie analizy zagrożeń i szacowanie ryzyka wystąpienia incydentu cyberbezpieczeństwa. Wzmożono także nacisk na ochronę łańcucha dostaw przed atakami cybernetycznymi.

Realność zagrożeń cybernetycznych potwierdzają ataki przeprowadzane na infrastrukturę teleinformatyczną Grupy Kapitałowej PGE oraz użytkowników systemów informacyjnych.

W ostatnim czasie w sposób szczególny zwracają uwagę ataki, których celem jest wyłudzenie informacji lub próba zainstalowania złośliwego oprogramowania. Zidentyfikowano także ataki DDoS (Distributed Denial of Service), których celem jest zajęcie wszystkich dostępnych i wolnych zasobów w celu uniemożliwienia funkcjonowania całej usługi. Zidentyfikowane incydenty ataków zostały udokumentowane, informację o nich przekazano właściwym organom Państwa.

Podejmowane działania przeciwdziałające atakom (monitorowanie, obsługa incydentów i przywracanie działania systemów) pozwalają na skuteczne ich odpieranie. Działania te powiązane z adekwatnym zarządzaniem prowadzą, do budowy odporności w cyberprzestrzeni. Jednocześnie realizowany jest rozwój i doskonalenie zarządzania bezpieczeństwem, właściwe do identyfikowanego ryzyka.

Ochrona fizyczna obiektów Grupy także została wzmocniona. W celu ochrony kluczowej infrastruktury energetycznej Grupa współpracuje ze wszystkimi służbami odpowiadającymi za bezpieczeństwo w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW). Ponadto PGE Dystrybucja na stałe jest wspierana przez Wojska Obrony Terytorialnej (WOT).

Mając świadomość, jakie znaczenie ma infrastruktura Grupy PGE dla systemu elektroenergetycznego kraju oraz ze względu na postępującą cyfryzację, PGE priorytetowo traktuje kwestie bezpieczeństwa teleinformatycznego. W Grupie PGE za zarządzanie infrastrukturą teleinformatyczną oraz zapewnienie bezpieczeństwa teleinformatycznego odpowiada spółka PGE Systemy.

Kwestie bezpieczeństwa infrastruktury podlegają Departamentowi Cyberbezpieczeństwa PGE Systemy, w którego strukturze znajduje się także specjalistyczny zespół PGE-CERT, odpowiedzialny za obsługę incydentów bezpieczeństwa teleinformatycznego i minimalizowanie skutków ich ewentualnego występowania.

Przeciwdziałanie cyberatakom odbywa się na wielu płaszczyznach. PGE-CERT monitoruje zagrożenia dla bezpieczeństwa systemów, reaguje na wykryte incydenty oraz podejmuje działania związane z koordynacją obsługi incydentów. W PGE Systemy nieustannie podnoszone są kompetencje i umiejętności pracowników Departamentu Cyberbezpieczeństwa poprzez szkolenia.

Zespół PGE-CERT posiada międzynarodową akredytację organizacji Trusted Introducer, jest też członkiem FIRST org., czołowej organizacji zrzeszającej zespoły reagujące na incydenty. Od 2020 roku posiada status certyfikowanego zespołu CERT. Przeszedł on także niezależną certyfikację na zgodność z ISO 22301 i 27001.

Dla zabezpieczenia infrastruktury stosowane są techniczne zabezpieczenia chroniące Grupę PGE przed złośliwym oprogramowaniem, atakami ukierunkowanymi oraz atakami typu odmowa usługi. Regularnie, dzięki wdrożonemu oprogramowaniu, monitorowane są komputery działające w sieci Grupy PGE. W całej firmie wdrożone zostały procedury regulujące prawa i obowiązki pracowników względem bezpieczeństwa IT. Obowiązuje między innymi zakaz korzystania ze służbowych urządzeń teleinformatycznych dla celów prywatnych, korzystania z mediów społecznościowych poza przypadkami, gdy jest to konieczne (profile Grupy PGE), logowania się do prywatnych kont pocztowych oraz korzystania z niezabezpieczonych sieci Wi-Fi.

Bardzo ważne jest budowanie świadomości bezpieczeństwa IT wśród pracowników Grupy PGE poprzez edukację i stałe informowanie o możliwych i występujących zagrożeniach, przypominanie o zasadach bezpiecznego korzystania z komputerów, internetu i służbowych telefonów komórkowych. Artykuły i informacje na ten temat zamieszczane są regularnie w wewnętrznych mediach firmowych.

Dostęp do zasobów korporacyjnych z sieci Internet realizowany jest za pomocą szyfrowanego połączenia VPN. W celu umożliwienia pracy zdalnej pracownikom Grupy PGE rozbudowano infrastrukturę VPN oraz środowisko komunikacji grupowej i telekonferencji.

Pracownicy są wyposażeni w certyfikaty PKI (infrastruktura klucza publicznego), wykorzystywane do zabezpieczenia wiadomości pocztowych oraz elektronicznego podpisywania dokumentów. Wykorzystywany do pracy zdalnej sprzęt komputerowy posiada włączone szyfrowanie zawartości dysków.

Stworzone zostały także instrukcje i porady dotyczące zasad bezpieczeństwa IT podczas pracy zdalnej, które dostępne są w intranecie Grupy PGE.